Durum Fiil Nedir, Cümle İçinde Nasıl Bulunur? Durum Fiil Örnekleri

Dil bilgisi öğrenirken fiil türleri önemli bir yer tutar. Özellikle durum fiilleri, hareket bildirmelerine rağmen bir yer değiştirme içermemeleriyle dikkat çeker. Bu fiiller, öznenin bir durum içinde olduğunu ifade eder. Peki, durum fiil nedir, cümle içinde nasıl bulunur ve örnekleri nelerdir? İşte dil bilgisi konularında sıkça sorulan bu başlıkla ilgili detaylı bilgiler…

DURUM FİİL NEDİR?

Türkçe dil bilgisinde fiiller, eylemin niteliğine göre farklı gruplara ayrılır. Bu gruplardan biri de durum fiilleridir. Öğrencilerin sıkça karşılaştığı bu konu, hem sınavlarda hem de yazılı anlatımda önemli bir yer tutar. Durum fiilleri, öznenin yaptığı bir işten çok, içinde bulunduğu hâli ifade eder. Bu nedenle iş fiilleri ve oluş fiilleriyle karıştırılmaması gerekir.

Durum fiilleri, öznenin bir hâlini veya içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Bu fiillerde özne genellikle durağan bir hâlde bulunur. Örneğin “uyumak”, “oturmak”, “susmak” gibi fiiller, öznenin yaptığı bir hareketten çok, içinde bulunduğu hâli ifade eder.

DURUM FİİLLERİ CÜMLE İÇİNDE NASIL BULUNUR?

Durum fiilleri, nesne almadıkları için diğer fiil türlerinden ayrılır. Yani bu fiillere “neyi, kimi” soruları sorulamaz. Daha çok öznenin içinde bulunduğu hâli, hareket etmeksizin sürdürdüğü bir durumu anlatırlar.

DURUM FİİLLERİNİN ÖZELLİKLERİ

- Nesne almazlar, yani geçişsiz fiillerdir.
- Özne çoğunlukla durağan bir hâl içindedir.
- Fiile “onu” kelimesi getirildiğinde anlam bozulur. Örneğin “onu uyumak” ifadesi anlamsızdır.
- Çoğu zaman süreklilik bildirir. “Saatlerdir oturuyor” ya da “günlerdir ağlıyor” gibi örneklerde bu süreklilik görülür.

DURUM FİİLLERİ NASIL BULUNUR?

Bir fiilin durum fiili olup olmadığını anlamak için şu yöntemler kullanılabilir:

- Fiile “neyi, kimi” soruları sorulduğunda cevap alınamıyorsa bu fiil durum fiilidir.
- Fiilin başına “onu” kelimesi getirildiğinde anlam bozuluyorsa yine durum fiilidir.
- Özne, bir nesneye yönelmeden yalnızca bir hâl içinde bulunuyorsa bu fiil durum fiilidir.

DURUM FİİLİ ÖRNEKLERİ

Durum fiillerini daha iyi kavramak için örnek cümlelere bakmak faydalı olacaktır:

- Çocuk bütün gece uyudu.

- Öğretmen sınıfta uzun süre bekledi.

- Yağmur başlayınca herkes bir köşede oturdu.

- Küçük kız korkudan sustu.

- Yorgun işçiler gölgede biraz dinlendi.

- Hasta günlerce yatağında yattı.

- Öğrenciler sınav öncesi sessizce oturuyordu.

- Çiftçi tarlada saatlerce çalışmadan durdu.

- Anne, bebeğinin başında sabaha kadar bekledi.

- Çocuklar oyundan sonra yorgunlukla yere uzandı.

- Genç adam uzun süre pencereden dışarıyı seyretti.

- Kalabalık, konserin başlamasını sabırsızlıkla bekledi.

- Yaşlı kadın sessizce köşede oturuyordu.

- Öğrenciler teneffüste bahçede dinleniyordu.

- Adam, düşüncelere dalıp uzun süre sustu.

İŞ FİİLLERİ VE OLUŞ FİİLLERİYLE FARKI

Durum fiilleri, iş fiilleri ve oluş fiilleriyle sıkça karıştırılır.

- İş fiilleri: Nesneye yönelir, “neyi, kimi” sorularına cevap verir. (Örn: Kitap okudu.)

- Oluş fiilleri: Öznenin zamanla değişimini anlatır. (Örn: Çiçek açtı.)

- Durum fiilleri: Öznenin hâlini anlatır, nesne almaz. (Örn: Çocuk uyuyor.)